حسابرسی

پدر علم حسابداری

لوکا پاچیولی ( LUCA PACIOLI ) یک کشیش ایتالیایی و درواقع یک ریاضیدان بود که توانست باانتشار کتاب ریاضیات لوکا پاچیولی موجب گسترش فن دفترداری دوطرفه در سراسر اروپا گردد.وی در این کتاب که چند فصلش اختصاص به حسابداری داشت توانست مهارت تجزیه و تحلیل گری خود را در جهت توصیف سیستم حسابداری دوطرفه به کار برد.با وجود اینکه دراین کتاب هیچ اشاره ای به دوره مالی ، چگونگی تهیه صورتهای مالی و نگهداری حسابهای مربوط به دارائیهای ثابت وجود ندارد و نیز تمایزی بین اموال شخصی صاحب موسسه وسازمان تجاری وی نگذاشته است ، به دلیل سادگی و داشتن ارزشهای علمی در طی قرون پانزدهم و شانزدهم به اغلب زبانها ترجمه شد و مورد استفاده قرار گرفت . از زمان به وقوع پیوستن انقلاب صنعتی در انگلستان ، نیاز به حسابداری به شکل چشمگیری افزایش یافت . پس از

انقلاب صنعتی امریکا هم از آنجا که سرمایه های شخصی زیادی در شرکتها وارد گردید و موجب توسعه هر چه بیشتر آنها شد و در نتیجه باعث به وجود آمدن غولهای صنعتی قرن بیست و یکم شد سیستمهای حسابداری از اهمیت بیشتری برخوردار گردیدند و حسابداری نیز با پیشرفت وضعیت اقتصادی توسعه و تکامل پیدا نمود

اوراق بهادار قابل داد و ستد:

بااهمیت ترین سرمایه گذاریهاازدیدگاه حسابرسان سهام و اوراق قرضه است، چون بیش از سایر گونه های سرمایه گذاری، در شرکتها یافت می شود و معمولا ارزش ریالی آنها بیش از سایر سرمایه گذاریهاست.

*اوراق بهادار شامل سرمایه گذاریهای کوتاه مدت و سرمایه گذاریهای بلند مدت می باشد سرمایه گذاریهای کوتاه مدت مشتمل بر سهام شرکتها (اعم از  سهام عادی و سهام ممتاز) ،اوراق قرضه شرکتها ، اوراق مشارکت  سرمایه گذاری   اسناد خزانه است.

*سرمایه گذاری کوتاه مدت وجوه نقد بدون استفاده در اوراق بهادار  قابل داد و ستد، نشانه مدیریت خوب است.

•  این گونه سرمایه گذاریها به منزله وجوه نقد ذخیره تلقی می شود که با وجود ایجاد بازیافتی با نرخ ثابت ، در هر زمان و به سرعت قابل نقد شدن است.       

 طول مدت نگهداری این گونه سرمایه گذاریها را بازده جاری اوراق بهادار،وضعیت مالی شرکت و نیازهای شرکت به وجوه نقد تعیین می کند.

•   سرمایه گذاری در اوراق بهاداری که به منظور کنترل یا کسب نفوذ در شرکتهای وابسته انجام می شود نباید تحت عنوان اوراق بهادار قابل داد وستد طبقه بندی شود.

•      اوراق قرضه ، اوراق مشارکت سرمایه گذاری و اسناد خزانه که سررسید آنها کمتر از 12 ماه از تاریخ ترازنامه باشد بعنوان سرمایه گذاریهای کوتاه مدت تلقی می گردد.

•      درهر یک از دو گروه سرمایه گذاری ( جاری یا غیر جاری ) باید اقل قیمت تمام شده و قیمت بازار در تاریخ ترازنامه تعیین و نشان داده  شود.

•      چنانچه شرکت مورد حسابرسی بیش از 50 درصد از سهام شرکت سرمایه پذیر را در اختیار داشته باشد باید نسبت به صورتهای مالی تلفیقی اظهار نظر نماید.

 هدفهای حسابرسان ازرسیدگی به اوراق بهادار قابل دادوستد:

 1-کفایت سیستم کنترل داخلی اوراق بهادار قابل دادوستد

 2-اعتبار اوراق بهادار قابل دادوستد از لحاظ موجود بودن و تحقق مالکیت صاحبکار

3- ثبت دفاتر بودن تمام اوراق بهادار قابل دادوستد(کامل بودن)

4- انطباق ارزشیابی اوراق بهادار قابل داد و ستد با روش اقل بهای تمام شده یا بازار

5- صحت محاسبات ریاضی مدارک و جداول مربوط به اوراق بهادار

6- کفایت افشا ومطلوبیت ارائه اوراق بهادار شامل طبقه بندی به جاری  و غیرجاری و ارائه توضیحات ضروری.

اهداف حسابرس دررسیدگی به اوراق بهادار:

که شامل سرمایه گذاری در سهام ، اوراق قرضه ، اوراق مشارکت سرمایه گذاری واسناد خزانه متعلق به شرکت می باشد،

متقاعد شدن او نسبت به این  نوع سرمایه گذاری ها است.

  بطور کلی حسابرسی سرمایه گذاریها باید شامل:

 تجزیه و تحلیل سرمایه گذاریها ، حساب مربوط به درآمدهای سود سهام ، سود اوراق مشارکت سرمایه گذاریها ، بهره اوراق قرضه و اسناد خزانه ، سود و بهره های معوق و سود سهام دریافتنی و سود حاصل از  فروش این نوع اوراق بهادار( تفاوت بهای خرید و فروش ) و همچنین سهام جایز مربوط به سرمایه گذاری در سهام باشد.

مواردکنترل اوراق بهادار در ترازنامه یا در یادداشتهای توضیحی:

الف: برای هر یک از طبقات سهام:

     1- تعداد سهام مصوب

     2- تعداد سهام منتشره و میزان سرمایه پرداخت شده

     3-  ارزش اسمی هر سهم

     4- حقوق، مزایا و محدودیتهای مربوط

     5- سهام واحد تجاری که در مالکیت واحدها تجاری فرعی و وابسته است

 ب: مبالغ دریافتی بابت افزایش سرمایه قبل از ثبت قانونی آن

ج: صرف سهام

د: ماهیت و موضوع هر یک از اندوخته ها

ه: مبالغ منظور شده در صورتهای مالی بابت سود سهام پیشنهادی 

و: طبقات فرعی اقلام اصلی

*ساختار کنترل داخلی مؤثر برای معاملات اوراق بهادار باید به حسابرس اطمینان دهد که کلیه خریدها و فروشهای اوراق بهادار :

1- به تصویب مقامات مجاز شرکت مورد رسیدگی برسد.

2- بصورت صحیح در دفاتر شرکت به ثبت رسیده باشد.

3- بر اساس روش اصولی، قیمت گذاری شده باشد.

·      مسئولیت های خرید و فروش و نگاهداری اوراق بهادار باید بطور واضح تعریف شوند و بعهده یک مدیر مسئول شرکت واگذار گردد.

هر چند تعیین خط مشی کلی واختیارات واقعی مربوط به معاملات اوراق بهادار معمولاً به عهده هیئت مدیره شرکت می باشد.

اداره حسابداری شرکت باید جزئیات سوابق اوراق بهادار را نزد خود نگاهدارد . شخصی که سوابق حسابداری این نوع اوراق را نگه می دارد ، نباید به اوراق دسترسی داشته باشد.

* سهام ، اوراق قرضه و سایر اوراق بهادار از لحاظ نقدینگی شبیه وجوه نقد است و خصوصاً سهام و اوراق بی نام به آسانی قابل   نقل و انتقال است ، لذا کنترل مؤثر نسبت به این اوراق ودقت در نحوه نگهداری آنها، از اهمیت زیادی برخوردار است.

 *اوراق بهادار و همچنین گواهینامه سهام ، باید بنام شرکت صادر گردد. کلیه این اوراق همچنین در مورد آن دسته از گواهینامه ها که بی نام هستند باید در یک جای مطمئن مثل گاوصندوق شرکت و یا صندوق امانات بانک نگهداری گردد.

حسابرسان باید:

  رسیدگی به وجوه نقد ورسیدگی به اوراق بهادار قابل دادوستد را بطورهمزمان انجام دهند تا بتوانند سوء استفاده های از نوع جایگزینی غیرمجاز(مانندفروش اوراق بهادارو استفاده ازوجوه حاصل ازآن برای پنهان داشتن کسری موجودی نقد) بین حسابها را کشف کنند.

کنترلهای داخلی اوراق بهادار قابل دادوستد:

عوامل عمده سیستم کنترل داخلی شامل موارد زیراست:

1-تفکیک وظایف، صدورمجوز خریدوفروش اوراق بهادار، حفاظت و ثبت سرمایه گذاریها وواگذاری این مسئولیتها به افراد مستقل

2- ثبت صحیح معاملات دردفاتر(صورت ریزکامل اوراق بهادار و درآمدهای بهره وسودسهام آنها)

3- خرید اوراق بهادار به نام شرکت

4- بازرسی عینی اوراق بهادار بصورت متناوب توسط حسابرسان داخلی ویا مسئول دیگری که نسبت به موارد بالا مسئولیتی نداشته باشد.

*چنانچه اوراق بهادار به مسئول مستقلی سپرده نمیشود باید آنها را در صندوق امانات بانک نگهداری کردوصندوق مزبور باید تحت کنترل مشترک دویاچند نفر ازمسئولین باشد کنترل مشترک یعنی هیچ یک از دونفر مسئول نتواندبه تنهایی به اوراق بهادار دسترسی یابد مگر آن که دیگری نیز حضورداشته باشد.

*مدارک ثبت اوراق بهادار اغلب شامل کارت معین برای هریک ازآنهاست که اطلاعات مندرج دراین کارت عبارت است از: نام کامل شرکت صادرکننده،ارزش اسمی،شماره گواهینامه،تعدادسهام یا اوراق قرضه،تاریخ تحصیل،نام کارگزاربورس،بهای تمام شده و هرگونه بهره یا سود سهام دریافتی.

پرسشنامه کنترلهای داخلی :

ü پرسشنامه کنترلهای داخلی مربوط به اوراق بهادارشامل پرسشهای زیراست:

1-آیااوراق بهادار ودیگرداراییهای مشابه تحت کنترل مشترک مسئولین شرکت می باشد؟

2-آیاازتمام کسانی که به اوراق بهادار دسترسی دارند، تضمین کافی دریافت شده است؟

3- آیا برای حفاظت اوراق بهادار از مسئول مستقلی استفاده می شود؟

4-آیاخریدوفروش اوراق با تصویب یکی ازمسئولین مالی شرکت وپس ازبررسی کمیته سرمایه گذاری هیات مدیره صورت می گیرد؟

 

 

 

روابط بین آزمونهای محتوا باهدفهای کلی حسابرسی :

صورت ریز اوراق بهادار وحسابهای مربوط را دریافت کنیدوبادفترکل تطبیق دهید	صحت  محاسبات ریاضی
اوراق بهادار موجودرا بازرسی کنید وبرای اوراق بهادار امانی نزددیگران تاییدیه دریافت کنید	اعتبار(وجودومالکیت)
خریدوفروش اوراق بهادار طی سال را سندرسی کنیدوارزش بازار اوراق را تعیین کنید	اعتبار(وجودومالکیت)  ارزشیابی
روشهای تحلیلی را اجرا کنید درآمدهای اوراق بهادار راخودتان محاسبه کنید	اعتبار(وجودومالکیت) کامل بودن
روش حسابداری اوراق بهادار را ارزیابی کنید	ارزشیابی چگونگی ارائه و افشا
چگونگی ارائه و افشا را در صورتهای مالی ارزیابی کنید	چگونگی ارائه و افشا

 روشهای حسابرسی وکاربرگها:

کاربرگهای منعکس کننده سیستم کنترل داخلی می تواند شامل نمودگر،پرسشنامه یا شرح نوشته باشد. معاملات انتخابی از خریدوفروش اوراق بهادار درسیستم حسابداری ردیابی می شود تااعمال شدن واقعی کنترلها اثبات گردد.

حسابرسان مستقل می توانند صورت ریزاوراق بهادار را به تاریخ معینی که حسابرسان داخلی تهیه کرده اند باحسابهای معین اوراق بهادار و کاربرگهای حسابرسی سال قبل خود تطبیق دهند.

گزارش کتبی معاملات ماهانه اوراق بهادار یکی از ابزارهای پرارزش کنترل داخلی است.

حسابرسان موجودی اوراق بهادار پایان سال مالی رابازرسی وشمارش می کنند،از به نام شرکت بودن آنها اطمینان حاصل کرده و شماره سریال آنها را با یادداشتهای حاصل ازرسیدگیهای قبلی خودمقایسه می کنند. این کار:

وجود و مالکیت اوراق بهادار را اثبات می نماید.

حسابرسان می توانند با مراجعه به راهنمای سودسهام پرداختی شرکتها که توسط گروه های خدمات مشاوره سرمایه گذاری منتشر می شود سودسهامی را که باید دریافت و ثبت شود، را خود محاسبه نمایند.

نرخهای جاری بازار برای تمام اوراق بهادار متعلق به صاحبکار بایدتوسط حسابرسان وبراساس نرخ بندی بورس اوراق بهادار تهیه و درکاربرگهای حسابرسی درج  گردد.

سرمایه گذاریهای ثبت شده به روش ارزش ویژه :

سرمایه گذاری در آن گروه از سهام عادی شرکتها که نفوذ قابل ملاحظه ای را برعملیات و رویه های مالی شرکت سرمایه پذیر به وجود می آورد باید با استفاده از روش ارزش ویژه ثبت شود.

حسابرسان درموارد برخورد با سرمایه گذاریهای ثبت شده به روش ارزش ویژه باید درباره صحت ثبت اولیه آنها در دفاتر مطمئن شوند.

 پایان

 منابع:

1-  کتاب اصول حسابرسی